سەردێر

سێمێل

 

باژێركێ سێمێلێ دكه‌ڤیته‌ روژئاڤایێ سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ ب دوراتیا (16)كم دناڤ ده‌شته‌كا به‌رین دا لسه‌ر رێكا سه‌ره‌كى ئه‌وا دچیته‌ زاخو. دبێژن ناڤێ وێ ژدوو پیتا هاتیه‌ (سێ) و (مل) یانكو (سێ گر) دیسان بوچه‌ونه‌كا دى هه‌یه‌ دبێژیت رامانا ناڤێ وێ ژ(سێ مالا) هاتیه. سێمێل ژ باژێركێن كه‌ڤنه‌  به‌لگێ ڤێ چه‌ندێ ئه‌ گركێ مه‌زنه‌ ئه‌وێ دنیڤه‌كا باژێركى دا كو قه‌سره‌كا مه‌زن یا ئێك ژمه‌زنێن ئێزدیا بناڤێ (نمر ئاغا ده‌نانى) لسه‌ر هه‌بو.ئه‌ردێ ده‌ڤه‌را سێمێلێ گه‌له‌ك یێ قه‌له‌وه‌ و ژێده‌رێ سه‌ره‌كى یێ چاندنا ده‌خل و دانى یه‌ ل پارێزگه‌هێ ب تایبه‌تى ده‌رامه‌تێ زڤستانێ وه‌كو گه‌نم و جه‌ه و نیسك و نوك زێده‌بارى چاندنێن هاڤینى وه‌كو باجانك و كه‌سكاتى و گول به‌روژ و گوندور و شتى و بیستانێن فێقى وه‌كو خوخ سێڤ و هنار و حولیك و چه‌ندێن دى بو  و ئاڤدانا وان ه‌مفا ژبیرێن ئاڤا ژێر ئه‌رد دهیته‌ وه‌رگرتن ژبلى مفا وه‌رگرنتێ ژ  رویبارێ دهوكێ ئه‌وێ دروژهه‌لاتێ وێرا ده‌ربازدبیت , دیسان هژماره‌كا خه‌لكێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ ته‌رش و كه‌والى ب خودان دكه‌ن كو ژێده‌رێ سه‌ره‌كى یێ ژیانا وانه‌ دیسان گه‌له‌كا ژوان ده‌ست ب كارێ بازرگانیێ كریه‌ ژبه‌ر نێزكیا وان ژ رێكا سه‌ره‌كى.

ژبه‌ركو ئه‌ردێ قه‌زا ده‌شته‌ له‌وما سنورێن وێ یێن باكورى چیانه‌ و ژده‌ڤه‌ر چیاى جودا دكه‌ت , ل رێڤه‌به‌ریا شینوارێت دهوكێ (34) جه هاتینه‌ تومار كرن وه‌كو جهێن كه‌ڤنا و شینه‌وار ژوان: 1- گرێ سێمێل 2- بوسریا 3-قه‌شه‌فرێ 4-مه‌م شڤان.

روبه‌رێ قه‌زا سێمێلێ (306)كم2 و ژدوو ناحیا پێك دهێت ئه‌وژى: 1- ناحیا فه‌یدیێ  2-ناحیا باتێلێ.

لسه‌ر ده‌مێ رژێما گور بگور هه‌مى گوندێن ده‌ڤه‌رێ هاتبونه‌ كاڤل كرن و لشوینا وان  هنده‌ك كومه‌لگه‌هێن بخورتى چێكرن و خه‌لكێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ لێ هاته‌ ئاكنجیكرن , لێ پشتى پێكئینانا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب هاریكاریا زێكخراوێن خێرخاز هژماره‌كا مه‌زن یا گوندێن ده‌ڤه‌رێ هاتنه‌ ئاڤاكرن.

 

 ناحیا فه‌یدیێ :

سه‌نته‌رێ ناحیێ باژێركێ فه‌یدیێ یه‌ و دكه‌ڤیته‌ ژێریا سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ ل لایێ روژئاڤایێ چیایێ ده‌هكان یێ بچویك ول سه‌ر رێكا سه‌ره‌كى یا دچیته‌ باژێرێ میسل روبه‌رێ وێ (281)كم2 و ژ(15) گوندا پێك دهێت كو هه‌مى ل سه‌رده‌مێ رژێما به‌عس یا گور بگور هاتبونه‌ وێرانكرن و خه‌لكێ باهرا پێتریا ڤان گوندا ل ده‌شتا سێتكێ خرڤه‌كربو كو دكه‌ڤیته‌ ژوریا روژئاڤا كومه‌لگه‌ها شاریا  ژبلى ڤه‌گوهاستنا گوندێن دى ب هێجه‌تا نێزیكیا وان ژ سه‌ربازگه‌ها فه‌یدیێ.

 ئاخا ده‌ڤه‌را ناحیێ یا به‌رنیاسه‌ ب قه‌له‌ویا چاندنا زڤستانێ وه‌كو گه‌نم و جه‌ه و نوك و بیسكا ل ده‌شتا سێتكێ ده‌شتا دوبانێ زێده‌بارى چاندنا ده‌رامه‌تێ هاڤینى ب مفا وه‌رگرتنێ ئاڤا كانیا بیرێن ئیرتوازى و باجانكا و كه‌سكاتى و برنجى و گول به‌روژا و داروبارێ خوخا ترى و هورمیكا و مژمژا و حولیكا دچینن.

 ژگرنگترین چیاێن ناحیا فه‌یدیێ چیایێ ده‌هكان و یێ بچویك ویێ مه‌زن. ژبلى موسلمانا گه‌له‌ك كوردێن ئێزدى لێ دژین زێده‌بارى هژماره‌كا مه‌سیحیا , رێڤه‌به‌ریا شینوارێت دهوكێ (34) جهێن كه‌ڤن شینوار لێ توماركرینه‌ ژهه‌میا گرنگتر: كه‌لها به‌دریكێ  و شكه‌فتێن دوستكا و دێرا مار دانیال.

 پشیى دامه‌زراندنا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هه‌مى هه‌ول وبزاڤ هاتنه‌ كرن بیخه‌مه‌ت ڤه‌گه‌راندنا ژیانێ بوگوندێن هاتینه‌ وێرانكرن ژلایێ رژیما به‌عس یا گور بگورڤه.

 

 ناحیا باتێلێ :

به‌رى نوكه‌ سه‌نته‌رێ وێ باژێركێ ئاسه‌هێ بو و سه‌ر ب قه‌زا زاخوڤه‌بو لێ ل سالا 1975 هاته‌ وێرانكرن و خه‌لكێ وێ هاته‌ ڤه‌گوهاستن بو كومه‌لگه‌هێن ب خورتى چێكریێن ب بریارا جڤاتا شوره‌شا به‌عسیا یا ژماره (‌8591) ل 10/8/1975 ژبلى سه‌نته‌رێ قه‌زا سێمێلێ ب هێجه‌تا جهێ وێ لسه‌ر رێكا ده‌ولى پشتى هینگێ بریاره‌كا دى ژجڤاتا شوره‌شا به‌عسیا ده‌ركه‌فت یا ژماره (‌648) ل 20/5/1979 كو بڤێ بریارێ گه‌له‌ك جهێن دیژى هاتنه‌ ڤه‌گوهاستن و خێزانێن عه‌ره‌با ل جهێ وان ئاكنجى كرن و گه‌له‌ك پاره‌ هاتنه‌ مه‌زاختن به‌ ئاڤاكرنا كومه‌لگه‌هێن پێشكه‌فتى بو خێزانێن عه‌ره‌با و ئه‌ڤ كومه‌لگه‌هه‌ بو خێزانێن عه‌ره‌با هاتنه‌ ئاڤاكرن: كومه‌لگه‌ها سه‌رشو (250) خانى // كومه‌لگه‌ها موقبلێ(200) خانى // كومه‌لگه‌ها باتێلێ (350) خانى // كومه‌لگه‌ها ئاڤزریكێ (200) خانى // كومه‌لگه‌ها باوه‌ردێ (200) خانى // كومه‌لگه‌ها خراب دێمێ (200) خانى // كومه‌لگه‌ها كێلكێ (167) خانى // كومه‌لگه‌ها باستكێ (200) خانى // كومه‌لگه‌ها گرشین (200) خانى // كومه‌لگه‌ها باجد كه‌ندالا (100)خانى.

دیسان كومه‌لگه‌هێن پێشابیرێ و دێره‌بینێ هاتنه‌ كاڤل كرن ب هێجه‌تا كاودانێت ئێمناهیێ. سه‌رجه‌مێ خێزانێت عه‌ره‌با ئه‌وێن ل ده‌ڤه‌رێ ئاكنجیكرین بونه (‌2106) خێزان و رژێما گور بگور بڤى چه‌ندێ رازینه‌بو  لێ بریاره‌كا دى ب ژماره ‌(3162) ل 10/7/1985 ده‌رئێخست تێدا ئه‌ردێ چاندنێ ل سه‌ر وان خێزانێن عه‌ره‌با به‌لاڤكر ئه‌وێن ل ده‌ڤه‌رى ئاكنجیكرین دیسان سه‌نته‌رێ ل سالا 1979 ناحیێ ڤه‌گه‌هاسته‌ كومه‌لگه‌ها باتێلێ ئه‌وا دكه‌ڤیته‌ سه‌ر رێكا سه‌وه‌ركى دهوك –زاخو  و ب قه‌زا سێمێلێ ڤه‌ هاته‌ گرێدان.

ئه‌ردێ ده‌ڤه‌را ناحیا باتێلێ ده‌شته‌ و یێ قه‌له‌وه‌ و بكێر چاندنێدهێت ب تایبه‌تى ده‌شتا سلێڤانه‌یا ژ ده‌شتا دوبان هه‌تا دگه‌هیته‌ سه‌ر رویبارێ دجله‌ ل نێزیك پێشابیرێ. باهرا پێتریا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ ژیانا وان ل سه‌ر چاندنا زڤستانێ یه‌ وه‌كو گه‌نمى و جه‌هى زێده‌بارى ده‌رامه‌تێ هاڤینى وه‌كو باجانكا و كه‌سكاتیێ زێده‌بارى خودانكرنا ته‌رش و كه‌والى. ده‌ڤه‌را ناحیا باتێلێ دهێته‌ هژمارتن ژ ژێده‌رێن سه‌ره‌كى یێن گه‌نمى وجه‌هى ئاخاوێ دكه‌ڤیته‌ سه‌ر هێلا بارانا زێده‌بارى مفا وه‌رگرتنێ ژئاڤا كانیاو بیرێ بن ئه‌رد بو ده‌رامه‌تێ هاڤینى.

ژ گرنگترین چیایێن ناحیێ چیایێ سپى و چیایێ بێخێر ئه‌وێن دكه‌ڤنه‌ سنورێ باكورى دگه‌ل ناحیا رزگارى. (34) جهێن شینوارا ل رێڤه‌به‌ریا شینوارێن دهوكێ هاتینه‌ توماركرن ژوان: كه‌لا كواشێ , قه‌سرا ئاسهێ , و باژێرێ زه‌عفه‌ران ژێده‌بارى گه‌له‌ گركێن كه‌ڤنا وجهێن شینوارا وه‌كى شینوارێن باستكێ.

 روبه‌رێ ناحیێ (811) كم2 و ژ (71) گوندا پێك دهێت كوهه‌مى هاتینه‌ وێرانكرت ژلایێ رژێما گور ب گور ڤه‌ و خه‌لكێ وان گوندا یێن كورد ب سێ قوناغا هاتنه‌ ڤه‌گوهاستن ل سالێن (1975 , 1977 , 1979) و ل جهێوان خێزانێن عه‌ره‌با هاتنه‌ ئاكنجیكرن , پشتى سه‌رهلدانا بهارا سالا 1991 ێ هه‌مى خێزانێن عه‌ره‌ب ژ ڤان جها چون و خه‌لكێ وێ یێ ئه‌سلێ ڤه‌گه‌ریاڤه‌ جهێن خو  و پشتى دامه‌زراندنا حكومه‌تا هه‌رێمێ ده‌ستێ ئاڤاكرنێ گه‌هه‌شتێ